De Scientology Kerk Amsterdam is geen Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). De kerk en haar donateurs genieten daarmee niet de fiscale voordelen die met deze status samenhangen.

Na het arrest van de Hoge Raad uit december 2014 met terugverwijzing naar het Gerechtshof voor nader onderzoek, heeft afgelopen woensdag het Gerechtshof Den Haag uitspraak gedaan. Dit Gerechtshof deed nader onderzoek naar de feitelijke activiteiten, de boekhouding en de inkomsten van de kerk. Ze komt tot het oordeel dat Scientology commerciële tarieven hanteert voor de trainingen en cursussen aan haar leden. Tarieven die aanzienlijk hoger liggen dan vergelijkbare cursussen die op de seculiere markt worden aangeboden. Voorts is zij van oordeel dat Scientology te weinig het algemeen belang dient om een ANBI-status te verkrijgen.

Belang van de uitspraak
Omdat de wettelijke ANBI-criteria deels 'open normen' betreffen, komt praktisch een groot belang toe aan de wijze waarop de Belastingdienst en de fiscale rechter deze invullen. Daarmee biedt deze uitspraak handvatten voor de fiscale praktijk. Toch valt er op het oordeel van de rechter wel wat af te dingen.

Uit de parlementaire geschiedenis bij de Geefwet uit 2012 is namelijk af te leiden dat de kosten die een instelling zelf maakt voor haar (fondswervende) activiteiten relevant zijn voor het oordeel over de vraag of tegen commerciële tarieven wordt gewerkt. De rechter zou dus de tarieven die een instelling vraagt voor cursussen niet moeten vergelijken met die van andere (cursus)instellingen, maar met de kosten die de kerk hier zelf maakt. Dat andere (commerciële, grotere of meer gespecialiseerde) marktpartijen hun output efficiënter bereiken, is dan niet relevant. Omdat de feiten die de rechter in deze procedure moesten beoordelen zich echter in 2008 voordeden, is het de vraag of het Gerechtshof met deze wetsgeschiedenis uit 2012 rekening heeft gehouden.

Scientology stelt zicht op het standpunt geen winstoogmerk te hebben: 'het oogmerk van de donaties is om kostendekkend te kunnen opereren en als fondsenwerving voor alle overige activiteiten'. Een gebruikelijke stellingname bij ANBI's: opbrengsten uit fondswervende activiteiten worden als middel gebruikt om de instelling in stand te houden en haar doelen na te streven. 

Het Gerechtshof oordeelt dat Scientology met haar activiteiten niet of in onvoldoende mate het algemeen belang dient. Ook dat is echter discutabel. Volgens vaste jurisprudentie staat bij het beoordelen van de mate waarin belangen worden gediend het 'algemeen belang' tegenover het 'particuliere belang'. En ANBI's moeten met hun activiteiten in voldoende mate rechtstreeks het algemeen belang dienen.

Problematisch daarbij is evenwel dat deze beide belangen sterk verweven (kunnen) zijn. Veel onderwijs-, zorg- of kerkelijke instellingen dienen immers het algemeen belang, maar tevens ook hun eigen (particuliere) belang en/of het particuliere belang van de aan hun instelling verbonden leerlingen, kerkgangers of aan hun zorg toevertrouwde patiënten. Welke richtlijn dient hierbij nu te worden gehanteerd? Wij verwachten dat de praktijk zich met de summiere richtlijnen uit de jurisprudentie zal moeten blijven behelpen.

Conclusie
Het Gerechtshof maakt in ieder geval wel duidelijk dat kerkelijke en levensbeschouwelijke instellingen binnen de erkende ANBI-categoriën geen uitzondering vormen of bijzondere status hebben. Een positie die de kerken zelf overigens wel graag claimen en innemen. Bijvoorbeeld ter zake van de publicatieplicht die met ingang van 2014 geldt voor ANBI's maar voor kerkgenootschappen pas per 2016.

Daarnaast maakt deze jurisprudentie het belang duidelijk van een kritische beschouwing van de inkomsten van een instelling en het daarbij gehanteerde tarief. Zeker ook in relatie tot de recente aankondiging door de Belastingdienst van hernieuwde aandacht voor de fiscale positie van ANBI's, is het niet ondenkbaar dat Scientology zich ook voor de belastingmiddelen omzet- en vennootschapsbelasting op extra aandacht van de Belastingdienst mag gaan verheugen.

Tot slot merken wij op dat tegen de uitspraak van het Gerechtshof Den Haag de mogelijkheid openstaat van cassatie bij de Hoge Raad. Gezien de aard van het geding en het belang voor kerken en ANBI's in het algemeen en Scientology in het bijzonder, sluiten wij niet uit dat de procedure nog een vervolg krijgt.

Contact
Heeft u vragen over de 'houdbaarheid' van uw ANBI-status? Over de tarieven die uw instelling hanteert of haar fiscale positie? Neem dan contact op met een fiscaal specialist bij Verder Fiscaal Specialisten.

Utrecht, 26 oktober 2015