Het dichten van het gat in De Markt
In het collectieve geheugen van vele Bosschenaren vinden we in februari 2016 een klein trauma: het instorten van het pand op de hoek van de Markt. Het werd op dat moment verbouwd en het verwijderen van een constructieve scheidingswand in de kelder, bleek bij later onderzoek de veroorzaker. Na het opruimen van de puinhopen bleef er lang een open plek liggen die van de inwoners van ‘s-Hertogenbosch de spottende bijnaam “Het gat in de Markt” kreeg. Recentelijk was de feestelijke opening van de nieuwbouw.
Na meerdere gesprekken en een persoonlijke kennismaking stelde de eigenaresse van het ingestorte pand, Trudie Clingeborg, ons de vraag haar te helpen met het maken van een passende invulling. Programma: een winkel op de begane grond (in eerste instantie voor de oude huurder Pearle) en twee appartementen erboven.
Met de architectenselectie begon een lange weg van zoeken en praten. En ook veel gesprekken met de gemeente en de welstandscommissie. De zoektocht naar een passend antwoord. Naar geschiedenis. Naar de juiste aandacht op de juiste plek. Naar een ingetogen houding en compositie. Naar een hedendaags beeld in een historische context.
Het nieuwe pand doet op veel vlakken recht aan de herinnering van wat er is ingestort. Het presenteert zich als twee panden, waarbij het hoekpand nadrukkelijk een hoekpand is geworden. De gevel aan de Markt is historisch als voorgevel ontstaan en dat is ook herkenbaar in de nieuwbouw. Met veel liefde, aandacht en ambacht is er naar een zorgvuldige gevelcompositie gezocht die recht doet aan deze plek en de panden eromheen. Daarbij is er nooit dogmatisch naar de geschiedenis gekeken. Je zou zelfs kunnen denken dat de nieuwbouw op onderdelen de verbeterde versie is van hetgeen verdwenen is. Het gebouw voegt zich in de Bossche binnenstad alsof het er altijd heeft gestaan. Maar wie langer kijkt ontdekt meer: de bijzondere materialen. Een baksteen van StoneCycling, gemaakt van gerecyclede bakstenen en toiletpotten naast een vormsteen van Vogelensangh, gebakken in de oudste en enige ringoven die Nederland nog rijk is. Geanodiseerde aluminium kozijnen naast zware gevingerlaste houten kozijnen en minimale stalen kozijnen. Een kroonlijst van houten delen en zachtglanzende groene en grijze keramische elementen.
Een bijzondere samenwerking hadden wij met de Bossche kunstenares Christine Jetten. Zij maakt geglazuurd keramiek, dikwijls verwerkt in gevels van spraakmakende gebouwen van over de gehele wereld. Dit werd de eerste keer om in haar eigen stad keramiek te verwerken in een gevel. Speciaal voor dit project maakte zij meerdere reeksen ambachtelijk geglazuurde stenen en tegels. Bij glazuren weet je nooit precies wat er uit de oven zal komen, waardoor Christine een lange zoektocht naar het juiste recept en de goede kleur aflegde. De elementen, waarvan er niet één hetzelfde is, zijn verwerkt in de dakranden, rond de ramen en in de plint.
De historische kelderbak is gehandhaafd en hergebruikt als kelder, maar tevens als fundering. Vroeg in het ontwerpproces is constructiebureau Van Nunen ingeschakeld om de constructieve spelregels in beeld te krijgen. Hoeveel gewicht mag je bovenop deze oude kelder stapelen? Dat bleek niet zo veel te zijn. Zowel de constructie als de afbouw zijn daarom in lichte materialen uitgevoerd: een staalconstructie met houtskeletbouwwanden. Daarbij zijn alle bakstenen in plakken gezaagd en als strips op dampopen isolatiemateriaal verwerkt. Dat bespaart niet alleen gewicht maar ook materiaal.
Niet vaak wordt een gebouw gerealiseerd samen met partijen die allemaal met zoveel liefde en aandacht aan een project werken. We waren een enorm mooie team samen met bouw- en procesleider Holm de Jong. De laatste in de rij waren de bouwvakkers van Aannemingsbedrijf De Wit, die zich tijdens de bouw steeds sterker vereenzelvigden met het project, het was hun gebouw en ieder hoekje moest mooi worden.
Inmiddels is het gebouw weer van de Bosschenaren. Toen het gebouw uit de steigers kwam, was het een feest om tussen de mensen te staan en te kijken en luisteren naar de stoet die voorbij trok. Mensen bespraken enthousiast wat ze zagen en maakten selfies voor de gevel. In datzelfde weekend ging ik langs en sprak met een groepje oudere mannen op scootmobielen die rondhingen voor de nieuwbouw. Mijn vraag “vinden jullie het wat?” werd beantwoord met “het mooiste gebouw van Den Bosch” – waarop een andere man verontwaardigd reageerde met de opmerking “maar dan vergeet je een paar oude gebouwen”.
Het lijkt erop dat de oude wond in het collectief geheugen en in de Bossche binnenstad is geheeld.
Pelle Poiesz, maart 2024
Lees hieronder de prachtige woorden die de stadschroniqueur van 's-Hertogenbosch, Eric Alink, sprak tijdens de feestelijke opening van de nieuwbouw.
Wakker
Gaten gapen, want leegte maakt slaperig. Wereldwijd soezen holtes, zonder wekker die morgenvroeg afloopt. Ooit stond er een huis, fabriek of winkel. Een kerk, school of café-met-biljart en doe dr hier nog maar drie. Toen kwam de beslissende verandering. De storm, de brand, de oorlog. De koffievlek op de draagkrachtberekening, de ouderdom met jicht in de balken, de tomeloze zucht naar het nieuwe. Na het slopen, begon het gapen.
Maar ik ben wakker. Een introductie: ik ben het nieuwe hoekpand op de Markt in Den Bosch. Tot voor kort wachtte ik in het depot van pasgeboren panden. Waar dat is, kan ik niet onthullen, op straffe van instorting. Het is ergens op aarde – vraag niet door alsjeblieft. Wij zijn met duizenden. En elk van ons wacht op zijn D.0, de Dag van Oproep. Als die aanbreekt, mag je als pand vertrekken. Naar je bestemming, de enige plek waar jij voor gemaakt bent. Je thuis.
Mijn Dag van Oproep zal ik nooit meer vergeten. De zon scheen, mijn glazuur gloeide, duizenden jonge gebouwen zwaaiden me uit. Na zeven etmalen bereikte ik Den Bosch. Op een bewolkte nacht ben ik naar de Markt geschuifeld en heb in stilte het gat gedicht. Toen de volle maan doorbrak, viel ik samen met mijn schaduw. Eindelijk was ik thuis. Onvergetelijk was de eerste ochtend. Mijn grote ramen dronken het daglicht. Zonder bril of lenzen zagen zij Den Bosch, the city that is always diving for pearls. Ze volgden de marktkooplui, de slalommende fietsers en slenteraars, shoppende bakvissen, de heimweejagers die over hun schouder kijken en de meeuwen die kibbelen om kibbeling.
De Markt is een schilderij waarvan de verf nooit stolt – en dan zijn de tubes rood, wit en geel nog niet eens aangebroken. Een doek op een wiebelige ezel, dat wel. Op zaterdag 27 februari 2016 zakte het hoekpand Markt/Hinthamerstraat om 22 uur 52 minuten en 14 seconden in elkaar. Het zou niet meer opstaan. But in every fall there is a rise in Den Bosch – mits je geduld hebt. In deze stad geldt de gang van de schildpad, zelden de haast van de haas. Gelukkig heeft alle nadenkendheid zeggingskracht opgeleverd. Hier sta ik, een fier scharnier tussen gisteren en morgen. Een hengsel dat niet piept, want mijn geluk is groot. Elke sterveling die biị mij het hoekje omgaat, schenk ik de levendigheid van Markt of Hinthamerstraat. Zelfs mijn grondstoffen wisten dat dit ooit hun glorieuze bestemming zou zijn. De bomen die mij hout gaven; het erts waaraan mijn staal is ontfutseld, de rivierklei voor de rijnformaatstenen. Hun vreugde voel ik tot in mijn voegen, want ook zij hebben hun bestemming bereikt.
Wel alle kaarten op tafel. Afgelopen week kreeg ik een brief uit het depot. Een brandend verzoek: of ik misschien een functie elders wil vervullen? Er zijn gaten te dichten in Gaza,
Kabul en Cherson, maar ook in kalmere oorden, waaronder Mumbai, Brooklyn en Parijs. Ik heb beleefd ‘nee’ gezegd. Thuis is thuis. Ik zou gek zijn als ik het paradijs verlaat, zolang er geen ballingschap over me uit is gesproken. Ik blijf.
Eric Alink, Stadschroniqueur van ‘s-Hertogenbosch
Eric sprak tijdens de feestelijke opening van de nieuwbouw op de hoek van de Markt in ‘s-Hertogenbosch bovenstaande prachtige woorden die hij speciaal voor deze gelegenheid schreef. Tijdens deze opening spraken ook wethouder Marianne van der Sloot en Pelle Poiesz en werd het boek 'Het dichten van 'het gat in de Markt' aangeboden aan de wethouder en Trudie Clingeborg
Stadschroniqueur Eric Alink in het stadhuis van 's-Hertogenbosch tijdens de feestelijke opening.
Foto's Caroline Waltman
Projecten in voorbereiding
De Admiraal
Een appartementengebouw in opdracht van Rijswijk Wonen op de locatie van hun voormalige kantoor.
De Slurf in Crooswijk
Dit woningbouwproject wordt een bijzondere combinatie: Een deel van het project blijft staan en wordt gerenoveerd in oude glorie.
