View online | Unsubscribe
 
banner
24 March 2022

 
Story

Tēnā koutou, ā, nau mai anō ki ngā whakamārama mō Te Huarahi Matua o Manawatū-Tararua – te ara 11.5km te roa hei hono anō i a Manawatū, te Takiwā o Tararua, Te Matau-a-Māui me te raki o Te Wairarapa, e whakakapi ana i te Huanui Matua 3 o Te Āpiti o Manawatū kua kati nei.

Story
     

Story

Kua mārō te haere o ngā mahi karikari i te Whakakī 9 i te Rohe 2 o Te Ahu a Tūranga: Te Huanui o Manawatū-Tararua

Story
 
Story

E āta anga whakamua haere ngā mahi i Te Ahu a Tūranga ki te tau tuarua

Kua eke nei ki tōna tau tuarua, kei te anga whakamua ngā mahi i Te Ahu a Tūranga: Te Huarahi Matua o Manawatū-Tararua ahakoa ngā uauatanga i pā mai i te pito o te tau 2021, me te taenga mai o te Omikona ki te rohe.

I hikina e ngā kaimahi kari whenua ngā mahi mō te toru wiki i te Tīhema nā te karawhiuwhiu o te ua i Te Papaioea engari ka nui ngā mahi kua oti i a rātau me ētahi rā mahi i eke ki taumata kē atu, arā, ko te neke i te 100,00 oneone mita pūtoru i te wiki kotahi, ā, me te neke atu i te 20,000 mita pūtoru i te rā kotahi. 

Neke atu i te 2,000,000 oneone mita pūtoru kua nekehia i tēnei wā, ā, kei te ara tika rātau ki te neke i te hāwhe o ngā oneone katoa o tēnei kaupapa mahi i tēnei tau. Kua riro mai he mīhini-kari 90T ki ngā mīhini mahi, ā, kotahi anake te wāhi o ngā wāhi karikari kāore he kōwani.

I te taha rāwhiti o te huarahi, ka kitea e te iwi whānui te Tapahi 30 kua oti me te Whakakī 21 kua āhua oti haere mai i te huarahi matua i Woodville. I runga ake o te hiwi, kua tīmataria te Tapahi 28, ā, ka kitea ngā mīhini i te huapae e heriheri ana i te 1.2M mita pūtoru o ngā paruparu tuatahi ki raro i te hiwi ki Whakakī 20. Ina oti, he tata ki te 50 mita te hōhonu o tēnei tapahi. Kua whakawāteahia ngā rākau paina mai i tēnei takiwā, ā, kua karia mai he puna horoi pūmau hei putunga wai mō te wā poto mō ngā wai hangatanga.

He nui tonu ngā mahi hangatanga ka kitea mai i te tūnga waka wā poto kei te kuhunga ki te Manawatū Gorge Walk. I te Piriti o Parahaki, kua oti te wiri poutoka mō te tuatahi o ngā poutoko e toru o te piriti, ā, kei te hangaia he pātū maioro mō te poutoko tuatoru ki te taha KiwiRail o te Awa o Manawatū.

I te taha o te wāhi o te Piriti Eco, kua tīmata ngā mahi mō tētahi huanui - he maioro i hangaia pūkahatia kia takoto mai ai he papa wakahiki roa tonu. Kua wiria ngā wiri, ā, kua uru te rua tuku wai tuatahi o ngā mea e waru. E whakamahia ana ngā rua tuku wai hei āwhina ki te whakahaere i te pēhanga wai kaha o raro.

Kua tata te oti o ngā ara kuhunga mai i te Rori o Saddle ki te takiwā mahi, ā, ka māmā ake mō ngā mīhini mahi te uru ki te wāhi o te Piriti Eco me ngā tapahi me ngā whakakī nui rawa o te kaupapa mahi.

Mō te taha ki te whakarākei whenua, e toru ngā pāmu ka whakatōkia ki te tipu i tēnei tau, ā, neke atu i te 600,000 ngā tipu māori kei te ngakia. Kei te haere tonu ngā mahi patu kīrea me ngā tarutaru i roto i ō mātau wāhi whakatautika rauropi onāianei.

Kua tata te kī o te ohu mahi mō te tau, ā, tata ki te 250 ngā tāngata kei reira. 40 ngā pakihi o te rohe kua whiwhi mahi i te kaupapa, ā, kua riro i a rātau ngā ratonga tauwhāiti, pērā i te tapahi raima, tope paina, tīrewa, whakahaere ikiiki, patu kīrea me te maha atu.

Pērā anō i te motu whānui, kei te whakapau tēnei kaupapa kia noho haumaru ngā tāngata i roto i te urutā KOWHEORI-19. Kua roa e mau ana ngā whakaritenga hauora me te haumaru pākaha, heoi, ahakoa ngā mahere papai me te tino tūpato a ngā kaimahi, i pāngia ētahi e te mate KOWHEORI-19 i te wāhi mahi i nā tata nei. Ko te hunga i pāngia i whai tonu i ngā tikanga taratahi me te whakamātautau tōtika me te tautoko i te Rōpū Oranga o te kaupapa.

I te noho takatū tonu mātau mō te pānga mai o te KOWHEORI-19 ki tō mātau rohe me tā mātau kaupapa mahi, ā, koinei te wā me tino whakapau kaha mātau kia noho ko te hauora me te oranga o ā mātau kaimahi te mea nui.

Kia kite ai i te rerenga hou rawa me ngā kōrero mai i te Kaiwhakahaere Hangatanga, haere ki www.nzta.govt.nz/projects/te-ahu-a-turanga/

Story
 

Image
Story

Kei te tango ēnei tāngata nō te whānau o Te Ahu a Tūranga i ngā tuna mai i tētahi hinaki i tētahi mahi tango ika.

Story
 
Story

Te whakaatu i ngā mahi hī ika i roto i ngā hiwi

Ehara pea ko te hī tuna, te kōkopu me te kōura ngā mea tuatahi ka toko ake ina whakaaro koe mō Ruahine, engari ko te maunga te kāinga o te ika e noho ana i rō kōawa me ngā puna e rere ana ki te awa o Manawatū.

I whakaritea e te Tohunga Rauropi a David Pickett tētahi 'Wānanga Hī' mō ngā rōpū rauropi me Ngā Kaitiaki, kia whai wāhi ai ngā tāngata katoa e mahi ana ki te tango ika ki te ako mai i a rātau anō. 

"I te hiahia te iwi ki te ārahi i te tango i ngā ika, ā, i puta ngā māharahara mō te tikanga hī tāhiko mō ngā tuna pakeke – ka whakarehu i ngā ika hei hopu. I whakamahia e mātau ngā hinaki mawehe (ngā hinaki e wehe ana i ngā ika mā te rahi), ka kōrero me pēhea te hī i tētahi kōawa hei tiaki me te kawe i ngā ika, ā, i pau he rā e hī tuna ana i te rohe wai tuawhā i te Rori o Cook.

"He papa kōawa ngohengohe e rere ana ki ētahi wāhi QEII taketake me te rere ki tētahi repo me tētahi hāroto, kātahi ka puta atu ki te awa o Manawatū. Koinei tētahi o ngā pūnaha kōawa uara nui kei te takiwā o te kaupapa, ā, he pai te rere e taea ai te tautoko i ngā ika nunui," te kī a David. 

I mahi tahi a David i te taha o te Kaiwhakarite i Ngā Kaitiaki, Poutiaki Taiao, a Terry Hapi, Tohunga Rauropi a Seamus O’Mahoney, me te Kaitiaki a James Kendrick rātau ko Jarrod Hape ki te whakariterite i ngā mahi i waenga i ngā tohunga rauropi me ngā Kaitiaki kia ako i ngā tirohanga Pākehā me ngā tirohanga Māori, e nanao atu ana i ngā mea pai rawa o ngā ao e rua.

He pēhea te mahi a te tango ika

Ka whakamārama a David he pēhea te mahi tango ika me te wā e hiahiatia ana: "E toru ngā kōawa kei te wāhi he nui ngā taupori ika māori kei roto: te Mangamanaia, te Mangakino (kautawa ki te Pohangina) me tētahi kōawa kāore he ingoa i te Rohe 3. I mua i te tīmatanga o ngā mahi hangatanga i tētahi takiwā he kōawa, he hāroto kei reira, me tango ngā ika o taua wāhi hei whakarite kua kore ngā ika i mua i te kuhunga o ngā mīhini.

"Mā te whakamahi i ngā tikanga tango ika tuku iho, ka karia ngā hōpua ka rau i tētahi tī kōura ki te wai. Ka haramai ngā ika ki te kai i ngā ngārara kei roto i ngā otaota ka huna i raro, ā, ka pāhaoa. Ina tae koe ki tētahi pāpātanga hopu iti rawa ka neke atu ki te karikari mai i ngā paruparu o te kōawa.

"Ka hopukia ngā ika ka tuku ki te taha whakararo o te kōawa ki ngā wāhi e ōrite ana mō te noho. He tata ki te 15 ngā momo rerekē kua tautuhia i roto i te Mahere Whakahaerenga Taiao engari ko ngā momo kei te kite mātau ko te tuna, ngā kokopu e kitea noatia ana, ngā kokopu o runga, me ngā kōura i ētahi awa anō.

"Ka raua ngā ika ki tētahi pākete me tētahi mīhini hāora i mua i te tuku i te taha whakararo o te kōawa. He pai ki te tuna te ruku ki rō paruparu engari ka puea ake ki te mapu hāora. Mā te kari mai i te paruparu, ka mahi tētahi kaiwhakahaere mīhini i raro i ngā tohutohu a tētahi kaitirotiro e ārahi ana i te kaitaraiwa kia āta hangaia ngā hōpua hei hopu. He paku noa te paruparu ka karia mai ka hora ki te taha o te kōawa, ā, ka āta tirotirohia ngā paru e ngā tohunga rauropi me ngā Kaitiaki. I tētahi mahi pēnei i nā tata nei 16 ngā tuna me ngā kōura e 62 i kawea ki wāhi kē i roto i ngā puna whakamutunga i te toe.

"I te nuinga o te wā, kia mōhio ai mātau kua riro katoa mai i a mātau, ka wehe mātau ka haere ki te kaputī, ā, i te hokinga mai kua puta ake anō ētahi. Ko te whāinga kia pai te kawe i ia ika ki wāhi kē."

Story
 

Image
Story

Kei te kōrero te kaipūkaha a Chrissy Reid, kei mua, ki ngā mema o te Conservation Works Scheme mō ētahi o ngā mahi kei Te Ahu a Tūranga.

Story
 
Story

Ka whakaratoa e Conservation Work Skills tētahi whai wāhitanga akoranga mō te haukāinga

I te taha o Te Manatū Whakahiato Ora me Conservation Volunteers New Zealand, kei te wāhanga weherua a Te Ahu a Tūranga o te rōpū mahi tuarua o te kaupapa a Conservation Work Skills i muri i te tau tuatahi angitu.

E tautoko ana te kaupapa 12 wiki i ngā tāngata kia hoki anō ki te mahi.

Ka whai wheako te rōpū mā te mahi i te taha o ō mātau rōpū whakarākei whenua, rauropi me te tiaki taiao. Puta noa i te kaupapa, ka whakapakaritia te rōpū i ngā pūkenga whakawhanaunga me ngā tohu, te whakawhanake ake i ō rātau pūkenga kia whiwhi mahi ai.

Ka mahi tahi te rōpū CWS me ētahi o ngā ariki o ngā whenua o Te Ahu a Tūranga me te tautoko i a rātau ki ngā mahi whakatautika rauropi, i te taha o ngā Kaitiaki ki te whakatinana haere i ētahi o ngā tūmanako o te iwi me ngā putanga ao Māori e whakawhānui ake ai i ngā mōhiotanga o te iwi ki te Mātauranga Maori.

Ko te whai a te kaupapa he whakatenatena i te haukāinga ki ngā mahi toitū mā te tuku whai wāhitanga kia mahi tahi rātau i te taha o ngā kaituku mahi pea, te whakaatu i ō rātau pūmanawa me te whakawhānui i ō rātau mahi me ō rātau pūkenga.

He rōpū tuatoru ka tīmata hei te tīmatanga o Hune e arotahi ana ki te Takiwā o Tararua. Mēnā kei te mōhio koe ki tētahi tangata ka hiahia ki te tono, me whakahau i a ia kia tukuna tana tāhuhu tangata ki jobs@teahuaturanga.co.nz. Ka tīmata te kimi tāngata mō tēnei rōpū i waenganui o Mei.

Story
 

Image
Story

Ka whai te Ara Tūhonohono mō Te Ahu a Tūranga i te rori i waenga i a Ashhurst me Woodville.

Story
 
Story

Te aro a te iwi whānui ki te Recreational Path Fund

He maha ngā tono mō ngā ara hākinakina e pātata ana ki Te Ahu a Tūranga: Te Huarahi o Manawatū-Tararua i tētahi hui i Ashhurst i te Pepuere. 

I whakatakotohia mai e Waka Kotahi te tahua Recreational Paths Fund hei tautoko i te hangatanga o ngā ara hākinakina roto i te rohe ka hono atu pea ki te Ara Tūhonohono a Te Ahu a Tūranga.

I whakatakotohia ngā tono a ngā tāngata nō te hapori, Te Kaunihera o Tararua, Te Kaunihera o Te Papaioea me ngā rōpū whakapeke hoiho ki te hui, i whakapāhotia tuihonotia te hui, ā, i tae ā-kanohi mai anō ki te hui i te Village Valley Community Centre i Ashhurst i raro i ngā tikanga KOWHEORI-19.

Kei te tirotiro anō te rōpū Waka Kotahi i ngā whakaritenga mō te ara, ā, ka puta ki te hunga whai pānga mai me tēnei ina oti ana. Ka tū he hui atu anō ki te kōrero mō ngā tono hei te Āperira, ā muri ake nei ka puta ngā taipitopito mō te hui.

Story
 

Image
Story

He tirohanga o ngā mahi kua tīmata i te Takaāwhio o te Uru kei te SH3 i te taha o Ashhurst o te huarahi. Kei te taha mauī ko tari mahi o Te Ahu a Tūranga, Te Whare Pūmanawa

Story
 
Story

Kua tīmata ngā mahi i te Takaāwhio o te Uru

Kāore e kore i kite te hunga e haere ana ki te Manawatū Gorge Track i te Rori o Napier (SH3) i ngā mahi i taha o te raki me te tonga o te rori.

Kei te wāhanga tōmua ēnei mahi o te hangatanga mō te Takāwhio o te Uru, koinei te tohu tīmatanga o te taha uru o Te Ahu a Tūranga: Te Huarua o Manawatū-Tararua.

Ka tū te takaāwhio ki waenga o te pūtahitanga i waenga i te Rori o Napier me te Rori o Fitzherbert (SH57) me te tari o Te Ahu a tūranga, e hono ana i te SH3 me te SH57 ki te huarahi matua hou.

Kei roto i ngā mahi kei te taha raki ko ngā mahi karikari, te whakapai i te whenua me te hanga i tētahi hāroto whakahaere para. Ka hangaia he mahi hou ki tēnei takiwā hei heri i ngā kaiwhakamahi rori mai i te takaāwhio ki tētahi tūnga waka hou kei te hangaia mō te hunga e hiahia ana ki te haere ki te Gorge Track me te Western Gateway Park. I te mutunga ka whakawhitia ngā kaiwhakamahi rori hou ki te rori hou kia taea ai te tīmata i ngā mahi i te takaāwhio.

I te taha tonga o te rori, kei te haere ngā mahi karikari whenua i mua o te huarahi o te Rori o Fitzherbert East ki te takāwhio. Kua hangaia anō he wāhi para i tēnei takiwā.

Ko te tohutohu ki te iwi whānui kia tūpato ina haere ana ki te Manawatū Gorge Track nā te nui ake o ngā taraka me ngā mīhini e whakawhiti ana i te rori.

Story
 

Image
Story

Ka nui te hari kua uru mai a Max Sercombe ki te rōpū e mahi ana i te Piriti o Parahaki.

Story
 
Story

Ka uru te Pia Ahumahi Raima o te Tau 2021 i te rōpū o Te Ahu a Tūranga

Kua whakauru mai tētahi toki rangatahi ki te kaupapa o Te Ahu a Tūranga i te Hānuere, ā, kua kuhu tonu ia ki te mahi i roto i te rōpū Hanganga e mahi ana i te Piriti o Parahaki.

Kua uru a Max Sercombe, 21, ki te kaupapa mai i ngā mahi i Transmission Gully, i puta tōna ihu i reira i ngā mahi pia toru tau i raro i a HEB mā te BCITO.

I whakaingoatia a Max ko ia te toa o te Pia Ahumahi Raima o te Tau 2021 i te Pepuere. I kī ngā kaiwhakawā nā ngā pūkenga hangarau o Max me ōna pūmanawa ake i puta tōna ihu i mua o ētahi atu tāngata tokomaha i tutuki i a rātau te tohu raima BCITO inā tata nei puta noa i Ngā Taumata 3-5.

Story
 

 
Story

Kei te hiahia mātau i ō āwhina

Tēnei te mihi nui ki te hunga i whakawātea mai i a rātau ki te whakaoti i tā mātau rangahau whakawhitiwhiti kōrero me te kōrerorero tahi. He mea nui ki a mātau ō whakaaro, ā, he āwhina i a mātau kia tino mōhio ai kei te whakapau kaha ki te whakatutuki i ō hiahia. Mēnā kāore anō koe kia whai wā ki te whakaoti i te rangahau, ka kitea e koe i konei.  

Ngā mihi nui,
Jonathon Howe
Kaiwhakahaere Ara Kōrero ki te Iwi
Te Hononga o Te Ahu a Tūranga

Story
 

 
spacer

More information

spacer
 
 
Story

For more information, please use one or more of the following methods:

nzta.govt.nz/teahuaturanga

facebook.com/nztacni

twitter.com/wakakotahicni

0800 740 560

teahuaturanga@nzta.govt.nz

Story