Te Ahu a Turanga – Manawatū Tararua Highway

Ngā Pitopito Kōrero

21 Hiringa-ā-nuku 2023


 

Tēnā koutou, ā, nau mai anō ki ngā whakamārama mō Te Huarahi Matua o Manawatū-Tararua – te ara 11.5km te roa hei hono anō i a Manawatū, te Takiwā o Tararua, Te Matau-a-Māui me te raki o Te Wairarapa, e whakakapi ana i te Huanui Matua 3 o Te Āpiti o Manawatū kua kati nei.

 

 

Kei te tata haere atu ki te otinga o ngā mahi kari whenua i te Karinga 13, te karinga nui rawa o te kaupapa.

Ngā tohu nui hira kua taea i te kaupapa huarahi matua

Neke atu i te 5 miriona mita pūrua ngā oneone kua nekehia i te wāhi o Te Ahu a Turanga: Te Huarahi Matua o Manawatū-Tararua, ā, e whakatata haere atu ana te kaupapa ki te ūnga kari whenua o te ono miriona mita pūrua.

Kei te rawe te haere o ngā mahi a ngā rōpū kari whenua ki te whakatutuki i tēnei tohu nui ā te tau 2023, engari ka pōturi ake te miriona mita pūrua whakamutunga nā te tino mākū o te whenua i te Rohe 3, kei reira te nuinga o ngā mahi e toe ana.

Kua ū ngā mahinga mahi wā poto kei runga o te poutoka 1 o te Piriti o Parahaki, ka tautoko i te wāhanga tuatahi o te hanganga tino kaitā (te wāhanga o te piriti ka hangaia te rori). Kei te pai te haere o ngā mahi o te pou o te poutoka 2 kia oti hei te Maehe, ā, ka tīmata hoki te mahi putu raima ki te pou o te poutoka 3 hei te Maehe.

I tērā atu taha o te awa o Manawatū i te piriti o Eco-Viaduct, kei te whakarite te rōpū ki te whiwhi i ngā kurupae tuatahi, kei te hangaia ēnei i Ahuriri. Ko te tikanga ka tae atu te kurupae tuatahi, he 47 mita te roa me te 4.8 mita te whānui, hei te Maehe. Kua te 11 o ngā pou 12 ināianei hei tēnei hanganga.

I te taha ki Woodville o te kaupapa, kua tīmata ngā mahi ki te whakapai haere i te whenua i te Piriti o Te Kōawa o Mangamanaia. Kei roto i ēnei mahi ko te hanga i ngā pou raima i rō whenua e tiaki ana i ngā pātū pupuri i te piriti kia kaua e kainga atu e ngā waipuke nui.

Kei te pokea ngā rōpū horanuku e te mahi ki te whakarite i ngā wāhi hou hei whakatipu i tēnei tau, me te whakahaere i ngā mahi patu kīrea. Tata ki te 450,000 ngā tipu māori ka whakatipuria i tēnei tau, ā, 300,000 o ēnei kei te taha o te huarahi matua tonu. Ko te tikanga ka tīmata te tau tuatoru o ngā mahi horanuku hei te tīmatanga o Āperira.

Ngā kupu o raro: He whakakitenga o te wāhi Eco-Viaduct mai i te pātū pupuri piriti i te taha raki: ko te nuinga o ngā mahi kari whenua e toe ana o te kaupapa kei te Rohe 3.

 



 

Ngā para kua taipū mai ki te tūnga wā poto me ngā wāhi poutoka o te Piriti o Parahaki i te wā o Huripari Gabrielle.

Ngā para kua whakawāteahia mai i te piriti i muri i Huripari Gabrielle

Kua whakapaihia, kua āta tirotirohia hoki e te rōpū hanganga te wāhi o te Piriti o Parahaki i muri i te waipuketanga o te awa o Manawatū nā Huripari Gabrielle.

Ahakoa kāore i tino pākia te nui o te wāhi e Tāwhirimātea pērā i te nuinga o te motu i te marama o Pepuere, nā te patapataiāwhā i Tararua i pā te wāhi hanganga o te Piriti o Parahaki i te awa o Manawatū.

I te atapō o te 15 o Pepuere, i eke rā anō te wai ki te taumata teitei rawa mai rā anō i te tīmatanga o ngā mahi hanganga i te Hānuere 2021, ā, i pakaru atu ki te pouaka mātai o te poutoka 2 i waenganui o te awa.

Nā te kaha rere o te wai i taipū ngā para ki te pouaka matai me te pūhara o te piriti.

Whai muri i te Huripari, i āta tirotirohia e ngā kaimahi o te kaupapa te āhua o te pūhara me te whakawātea i ngā para, ā, he tata pea i te kotahi wiki mō tēnei. Kei reira ētahi mahi tapitapi i tētahi wāhanga o te pūhara.

Kāore he tino pānga o te ua ki te wāhi mahi whānui, ahakoa i aukatihia atu e te awa o Pohangina i waipukehia te kuhunga atu ki te wāhi mā Saddle Road mō ētahi rā e rua.

Hei āwhina i ngā mahi whakarauora, kei te hāereere atu te Kaiwhakahaere Ahurea me te Oranga o te kaupapa a Hemi Heta, he tohunga hinenga rēhita, ki Te Matau-a-Māui ki te kōrero ki ngā kaimahi paemua whakapaipai haere me te hunga i raru i te huripari. I roto hoki a Hemi i ngā mahi tūhonohono i waenga i ngā kaimahi paemua me ngā iwi i pā kinotia.

I tukuna hoki e te kaupapa tō rātau wēne ki Ngāti Kahungunu ki Tāmaki-nui-a-Rua hei āwhina i te iwi me ā rātau mahi āwhina i ngā whānau i raru i te huripari.

Ko te hunga e hiahia ana ki te tuku koha ki te NZ Disaster Relief Fund me whai i tēnei hono: www.redcross.org.nz/support-us/our-current-appeals/new-zealand-disaster-fund/

 

 

Ngā ākonga o Te Kura o Woodville e pārekareka ana ki ā rātau mōwhiti poitūkohu.

Kei te tautoko te kaupapa i ngā putanga mō ngā hapori paetata

Ka ahu mai anō pea tētahi Steven Adams hou mai i te Takiwā o Tararua i muri i te hokotanga me te whakamau a te rōpū Te Ahu a Tūranga i ngā mōwhiti mō Te Kura o WoodVille.

I hokona mai e te rōpū Te Ahu a Tūranga ngā mōwhiti AirTime hou e rua mō te kura, e hāpai ana i ngā putanga pāpori o te kaupapa, arā, ko te whakatipu āhuatanga tuku iho pūmau mā te tangata me ngā whakahaere i te rohe e pae ana i te huarahi matua.

I haere ngā kaimahi hanganga, oranga me te kōrerorero tahi ki Te Kura o Woodville i te marama o Hānuere ki te whakamau i ngā mōwhiti.

Ka nui te whakamoemiti a te tumuaki o Te Kura o Woodville a Wes Va’ai-Wells mō te whakaaro i puta i te kaupapa, me tana kī i tino pārekareka ki ngā ākonga me te hapori ngā mōwhiti.

I kī ia "Ka nui te mihi atu ki ngā tautoko a te kaupapa".

I tautoko hoki te kaupapa i te taiopenga Walk the Highway, i whakaritea tēnei e te hapori o Woodville. Neke atu i te 1100 ngā tāngata i hīkoi i te huarahi matua, ā, nui atu i te $30,000 ngā mohi i kohia mā te Woodville Lions me Te Kura o Woodville.

 

 

Kei te ako ngā kaimahi pia Pūhoro STEMM a Ryan Cutler rāua ko Sophie Marsden me pēhea te whakahaere whakamātautau whakahiato oneone i te taiwhanga o Te Ahu a Turanga.

Nā te pātuitanga kua whai wāhi atu ngā ākonga ki te huarahi matua

Tokorima ngā ākonga Māori o te whare wānanga i whai wāhi atu ki Te Ahu a Tūranga: Te Huarahi Matua o Manawatū-Tararua nā tētahi pātuitanga hou i weanga i te kaupapa me te kaupapa tautoko ākonga a Pūhoro STEMM Academy.

I whakauru mai ngā ākonga ki te kaupapa i te marama o Noema, e mahi ana i te taha o ngā rōpū rerekē, tae atu ki te rōpū oranga, taiao, kaitiaki, taiwhanga me te horanuku i mua i te whakatutuki i tā rātau mahi tauira i te Pepuere 2023.

I kī te kaiwhakahaere Takawaenga ā-Iwi o Te Ahu a Tūranga a Grant Kauri he wāhi wheako hira tēnei mō ngā kaimahi tauira e pā ana ki ngā ara mahi e pā ana ki STEMM (pūtaiao, hangarau, pūkaha, pāngarau me te mātauranga Māori), otirā he 2% anake te Māori i roto i te ohu mahi.

"Me whai te rāngai hangatanga i ngā kaiārahi e mōhio ana ki te whakauru mai i ngā uara Mātauranga Māori ki ā rātau mahi katoa. Mā te tuku whai wāhitanga ki ngā ākonga Māori kia whai wāhi atu rātau ki tētahi kaupapa nui pēnei, ko te tūmanako ka uru te hiahia ki a rātau ki te whai i ngā ara mahi STEMM ka whai hua ki te hapori whānui ake mō ngā tau e tū mai," te kī a Grant.

E mahi ana a Saylem Napia, kei te whai i ngā akoranga mātai kararehe i Te Kunenga ki Pūrehuroa, i te taha o te rōpū rauropi o te kaupapa ki te neke i ngā tuna mai i ngā ara wai kei te raru i ngā mahi hangatanga.

"He tino rawe te whiwhi mōhio e hāngai ana ki aku akoranga. He tino pai tēnei mō taku tāhuhu tangata (CV). "Ki ōku whakaaro ka tino mātau ahau i tōku wehenga i te whare wānanga nā ngā mahi i whai wāhi atu ahau."

Mō Sophie Marsden, kei te ako i te mātauranga tikanga tangata i Te Kunenga ki Pūrehuroa, i āwhina te mahi tauira i a ia ki te whakapakari i ōna pūkenga whakawhanaungatanga.

"Ahakoa te mahi ka whāia e au, ki tōku mōhio ka mahi au me te tangata. I tēnei kaupapa he tino whānui ngā tūmomo mahi me ngā rōpū rerekē, ā, e āwhina ana i ahau kia pai ake te tuitui taura here."

Mō ētahi atu kōrero mō Pūhoro STEMM haere ki www.puhoro.org.nz

 

 

Haere mai ki te kite i a mātau

Mō te hunga e hiahia ana ki te mōhio mō te kaupapa me haere mai ki tō mātau pokapū manuhiri i 1600 Te Rori o Napier, pātata ki Ashhurst, mai i te 10am ki te 4pm, Mane ki te Paraire (kaua i Ngā Hararei Tūmatanui).

Kei te pokapū ko te mīhini whakataruna Taraiwa i te Huarahi Matua, he whakaaturanga arorangi, ngā karere me ngā pānui, me te rōpū kaupapa kei reira ki te kōrero me te whakautu pātai. Mēnā kei te hiahia koe ki te heri mai i tētahi rōpū nui (neke atu i te 10 ngā tāngata), me waea mai, īmēra mai rānei i mua mā ngā taipitopito whakapā i raro kia pai ai tā mātau manaaki tika i a koutou.

E wātea ana hoki ngā mīhini whakataruna me ngā mōhiohio i ngā whare pukapuka hapori o Woodville me Ashhurst, ā, e tūtohu anō mātau ki haere koe ki ngā tūnga waka o te ara hīkoi o Te Āpiti - Manawatū Gorge kia kite koe i te Piriti o Parahaki, te Piriti Eco-Viaduct me ngā wāhi mahi kari whenua.

Kei te haere hoki te rōpū o Te rōpū Te Ahu a Tūranga ki te CD Field Days Manfeild i Aorangi hei te Maehe. Mēnā kei te haere atu koe ki te huihuinga nei, me peka mai ki te kite i a mātau me te kōrerorero.

Ngā mihi nui

Jonathon Howe
Kaiwhakahaere Ara Kōrero ki te Iwi

 

 

Ētahi atu kōrero

 
 

Mō ētahi atu mōhiohio, me whakamahi ko tētahi o ēnei āhuatanga e whai ake: