View online |
![]() |
![]() |
Ngā Pitopito Kōrero |
![]() |
![]() |
30 Pipiri 2022 |
![]() |
![]() |
Tēnā koutou, ā, nau mai anō ki ngā whakamārama mō Te Huarahi Matua o Manawatū-Tararua – te ara 11.5km te roa hei hono anō i a Manawatū, te Takiwā o Tararua, Te Matau-a-Māui me te raki o Te Wairarapa, e whakakapi ana i te Huanui Matua 3 o Te Āpiti o Manawatū kua kati nei. |
![]() |
![]() |
||
![]() |
Kei te whakareri ngā kaimahi whenua i ngā tipu māori mō te whakatipu i tētahi wāhi whakatautika. E hia mano tipu kua reri mō te whakatipu i te tau 2I tīmata ngā mahi whakatō i ngā tipu neke atu i te 530,000 i Te Ahu a Turanga: Te Huarahi Matua o Manawatū-Tararua mō ēnei marama e whai ake i te marama o Mei, ā, kua uru te kaupapa ki te tau tuarua o te whakatō. I roto i te kaupapa whakatautika rauropi, he tata ki te 2 miriona ngā tipu māori i whakatipuria mai i ngā kākano rauropi i te taha o te huarahi matua me ngā wāhi e rima atu anō – e mōhiotia ana ko ngā wāhi whakatautika – puta noa i te rohe mō te roanga o te kaupapa. Huihui katoa, 250,000 ngā tipu māori mō te taha awa me ngā reporepo i whakatipuria i ngā wāhi tautika e rua i te tau tuatahi o te whakatipu i te tau 2021. Ka rawe kē te āhua o ngā tipu, he mea tiaki e ngā kaimahi whakatipu i roto i te tau. He wāhanga hira ēnei mahi nō te koronga o te kaupapa kia "tūpato te haere" i runga i te whenua, ā, kia pai ake te āhua o te taiao e pae ana i te huarahi matua ki tērā i te tīmatanga o te kaupapa. He nui ngā mahi kua oti i ngā kaimahi whakatipu mō te whakareri i ngā tipu ki ngā whenua nui tonu i mua o te whakatōnga ki ngā wāhi whakatautika e toru atu anō i te tau tuatoru. E rikarika ana rātau ki te kite i te puāwaitanga o tēnei kaupapa i te urunga atu o te kaupapa ki ngā marama o te takurua. Ahakoa he tino pai ngā āhuatanga o ngā marama maroke o te raumati mō ngā mahi kari whenua, kāore e tino pai mō te whakatō tipu. Ka tokitoki katoa te whenua i te ua, ka māmā ake mō te whakatō i ngā tipu ki te oneone, ka mutu he pai ake mō te tipu o ngā tipu hou. Nā te pāmamao o ētahi o ngā wāhi tautika ka kawea atu ngā tipu mā runga waka topatopa, ā, ka haere atu ngā kaimahi whakatipu mā raro i te nuinga o te wā. Nā te wāhanga o te tau ka whakamātautauhia rātau e Tāwhirimātea, nō reira he tino waimarie te kaupapa ki te whiwhi i ēnei kaimahi tino pūmau me te ngākaunui ki ā rātau mahi. I te wā i waenga i ngā tau whakatipu, he nui ngā mahi whakareri a ngā kaimahi i ngā wāhi whakatautika, pērā i te tapahi haere i ngā wāhi ururua, te mahi taiapa me te patu kīrea.
I te whakareri anō ngā kaimahi i te Moutere o Parahaki, kei te Awa o Manawatū, mō te wāhanga whakatipu whakangāwari. I mahi tahi rātau me Ngā Kaitiaki o Parahaki, tae atu ki te heamana a Rob Karaitiana me te Hēkeretari a Jean Te Huia. I te taha o te huarahi matua, kei te whakarite ngā kaimahi whakatipu, mahi whenua hoki ki te whakatipu otaota ki ngā wāhi i karia me te putu i ngā whakamākūkū ki ngā wāhi ka whakatipuria. Kua whakarite te tau whakatipu tuarua mō te mutunga o Oketopa 2022. I raro: Kei te tango mai ngā kaiwhakatipu a Te Ahu a Tūranga i ngā tipu māori i roto i te hau me te ua. |
![]() |
![]() |
![]() |
||
![]() |
E kōrero ana te tohunga roke kanae a Tākuta Richard Holdaway i ngā whakahaere mō te tango tīpakonga kōiwi moa ki te Kaitiaki o Te Ahu a Turanga a Terry Hapi i Te Manawa. Ko ngā kōiwi moa i kitea i te wāhi mahi he 345,000 tau pea te tawhitoI kitea ngā kōiwi nō ngā momo moa e rua me ētahi atu manu kore rere i ngā pae maunga o Ruahine e ngā kaimahi o Te Ahu a Turanga: Te Huarahi Matua o Tararua, ā, ka tangohia he tīpakonga hei tātari kia mōhiotia ai te tawhito me ngā hononga. I kitea ngā kōiwi i te wā e karia ana te whenua i te taha uru o ngā mahi i te huarahi matua i te Maehe o te tau 2021. I muri i te tūhuratanga, ka heria atu ngā kōiwi ki Te Whare Taonga o Te Manawa i Te Papaioea kia tiakina i te wā e whiriwhiria ana me aha ngā kōiwi ā muri ake. I whakaae ngā hoa iwi o Te Ahu a Turanga; a Rangitāne o Manawatū, Rangitāne o Tamaki nui-a-Rua, Ngāti Kahungunu ki Tāmaki nui-a-Rua, Te Runanga o Raukawa (Ngāti Raukawa ki te Tonga me Ngā Kaitiaki o Ngāti Kauwhata), kia tangohia he tīpakonga o ngā kōiwi me te whai i ngā tikanga mō te whakahoki tonu atu ki te maunga i muri i tērā. I tutuki te tango tīpakonga mō te inewā ā-hihi me te tātari kanoirite me te iranga tuauri i ngā rā e toru i te Tīhema 2021, ā, nā te tohunga roke kanae a Tākuta Richard Holdaway i whakahaere. I roto i ngā whakahaere tango tīpako ko te whakaahua me te matawai Ahu3 o ngā kōiwi mō te tārua me te tāpae i ngā tāruatanga ki Te Papa Tongarewa me Te Manawa. I mua ake, i tangohia he tīpakonga o ngā parahua e pae ana, i raro me runga o ngā kōiwi kia inewātia, ā, mō ngā whakaaturanga hoki o ngā otaota i te wāhi i te wā i mate ngā manu. Kua puta tonu he tātaritanga o ngā tīpakonga parahua e tohu ana neke atu i 180,000 tau te tawhito o ngā kōiwi, ā, tae atu pea ki te 345,000 tau nā te āhua o ngā parahua e pae ana i ngā kōiwi. Nā te tino tawhito o ngā kōiwi pai te āhua, koinei tētahi o ngā tino tūhuratanga hira o taua momo ngāi kīrehe i Aotearoa. Whai muri i te tango tīpakonga, i whakahokia ngā kōiwi ki te maunga o Ruahine, ā, i whakahaerehia e te iwi ngā karakia. I te taha i a Tākuta Holdaway i te wā whakamātautau ko Te Kaitiaki o Te Ahu a Tūranga a Terry Hapi, i tohua ia ki te whakarite ka tika te whakahaere i ngā mahi tango tīpakonga me te whakahoki i ngā kōiwi e ai ki ngā tikanga Māori. Ko tāna mahi hei kaitiaki i ngā kōiwi ko te whakahaere i ngā karakia i ia rā hei whakamana i ngā kōiwi moa, me te whakaū haere ka whakahokia ki te uma o Papatūānuku i te maunga o Ruahine. I whakarite anō ia ko te hunga i whāwhā i ngā kōiwi ka whakawātea i ō rātau ringa hei hiki i te tapu i te mutunga o ia rā whakamātautau, me te tuku whakaaro, tohutohu hoki i roto i ngā mahi whakamātautau. Ko te tikanga ka wātea mai ngā otinga o ngā tātaritanga maha i tēnei tau. |
![]() |
![]() |
||
![]() |
He whakaahua arorangi o te wāhi mahi i te Rohe 2 o Te Ahu a Turanga: Huarahi o Manawatū. Kua eke te rōpū o Te Ahu a Tūranga ki tētahi tohu hiraI whakanuitia e te rōpū Te Ahu a Turanga: Te Huarahi Matua o Manawatū-Tararua tētahi tohu hira i te marama o Mei; ko te neketanga o ngā oneone 3 miriona mita pūtoru mai i te tīmatanga o te mahi i te Hānuere 2021. E 6 miriona mita pūtoru te nui o ngā oneone ka nekehia puta noa i te kaupapa mahi, nō reira e tohu ana tēnei tohu hira i te wāhi weherua mō ngā mahi kari whenua. E 4 ngā rohe karikari o Te Ahu a Tūranga, e kīia ana ko ngā Rohe 1, 2 ,3 me te 4, ā, he wāhi kari me te whakakī ēnei. I te Rohe 1, i te pito o Ashhurst, i tīmata ngā mahi i te rori ka tūhono i te Western Access Gateway Park hou, koinā te wāhi o te tūnga waka ki Te Āpiti - te ara hīkoi o Manawatū Gorge. He rawe te anga whakamua o ngā mahi i te Rohe 2, ā, neke atu i te 1.2M mita pūtoru kua nekehia ki te Whakakī 9 i tēnei wā. Kua oti ngā mahi i te Tapahi 12 ināianei, ā, tata ki te 1.2M mita pūtoru te nui o ngā oneone kua nekehia i te Tapahi 13, te karinga nui rawa o te kaupapa. I te Rohe 3, he nui ngā mahi a ngā rōpū mahi ki te hanga i ngā hōpua, ngā ara me ngā wāhi karawata i mua o te tīmatanga o ngā mahi karikari hei te raumati e heke nei. Neke atu i te 1M mita pūtoru oneone kua nekehia i takiwā o te Rohe 4 i tēnei wā, ā, he rawe te anga whakamua i te Tapahi 28, ā, ka kitea ngā pae e te iwi whānui ināianei. Kua whakaaetia ngā whakaaetanga mahi mō te takurua mō tēnei tau, ā, kua āhei ki te mahi tonu i ngā karikari whenua, ina taea. I whakanuitia e te rōpū mahi te tohu nui kari whenua 3M i tētahi hui Hononga i tū ki Ashhurst i te Mei. Koinei te whakanuitanga tuatahi pēnei i tēnei tau nā runga i te mate urutā KOWHEORI-19. I te whakanuitanga, i whakawhiwhia te kaiwhakahaere mīhini o te Rohe 2 a Willie Campbell, ki tētahi whakapakoko mīhini kari iti mō āna mahi i taea ai e te rōpū tēnei tohu nui, nāna i neke te mita pūtoru 3 miriona. He nui ngā mahi kei te oti i ngā hanganga e ono i te taha o te huarahi matua. E rua ngā hanganga iti, ko ngā arararo o te Piriti 1 me te Piriti 10, kua oti ngā hanganga, ā, ko te whakawhena ā-pūkaha i ngā maioro te mahi kei te toe. I te Piriti o Parahaki, i te Awa o Manawatū, kua oti ngā poutoko i Ngā Poutoko 1 me te 2, ā, kua tīmata ngā mahi wiri i ngā poutoko tuatoru me te whakamutunga, ā, ko te tūmanako ka oti ā te mutunga o Hune. Kua uru ngā poutoko e rua tuatahi ki te papa i te Eco Viaduct Bridge, nā ngā pēhanga wai tino kaha i uaua ai ngā āhuatanga, ā, kua tīmata ngā mahi i te poutoko tuatoru. Kua tīmata ngā mahi ināianei i te arararo Piriti 5 i te Rohe 3, ā, kei te haere tonu ngā mahi whakarite mahere mō te araro Piriti 7, i te taha o te huarahi matua ki Woodville. Kua whakamanahia ngā mahi nui a ngā kaimahi mō te pakari o tō rātau haumaru e Ngā Tohu Hauora me te Haumaru o Aotearoa 2022, i tohua ko Te Hononga o Te Ahu a Tūranga tētahi i uru ki ngā whiringa toa mō te wāhanga Haumaru-II o ngā tohu ā-motu. Ka whakaputaina ngā toa i te Hune. Kia kite ai i ngā whakaaturanga arorangi hou rawa mā te haere ki: https://www.nzta.govt.nz/projects/te-ahu-a-turanga/ I raro: Ko te kaiwhakahaere mīhini Willie Campbell me te tohu mō te neke i te oneone 3 miriona mita pūtoru o te kaupapa. |
![]() |
![]() |
|
![]() |
Ētahi atu kōrero |
![]() |
![]() |
Mō ētahi atu mōhiohio, me whakamahi ko tētahi o ēnei āhuatanga e whai ake:
|
![]() |
|
|